وال استریت ژورنال: شی جین‌پینگ دهه‌هاست خود را برای یک جنگ سرد با آمریکا آماده کرده است

به گزارش پترومتالز، وال استریت ژورنال نوشت: در کشمکش میان آمریکا و چین، دونالد ترامپ جنگی اقتصادی به راه انداخته است، اما شی جین‌پینگ رهبر چین در حال پیشبرد یک جنگ سرد است.

شی جین‌پینگ وارد مذاکرات تجاری با راهبردی بلندمدت شده که سال‌ها برای آن برنامه‌ریزی کرده است- راهبردی که به گفته مشاوران سیاست‌گذار در پکن، از درک او از اشتباهات اتحاد جماهیر شوروی در جنگ سرد نخست الهام گرفته است.

به گفته این مشاوران، شی جین‌پینگ با آگاهی از برتری مستمر اقتصادی و نظامی ایالات متحده، در پی اجتناب از تقابل مستقیم است، در حالی که می‌کوشد جایگاه چین را در یک رقابت فراگیر و فرسایشی حفظ کند.

هدف شی جین‌پینگ دستیابی به چیزی است که مائو تسه‌تونگ آن را «توازن راهبردی» می‌نامید-وضعیتی پایدار که در آن فشار آمریکا قابل مدیریت شود و چین زمان بخرد تا از نظر قدرت به آمریکا برسد.

مینشین پی، استاد کالج کلیرمانت مک‌کنا و سردبیر نشریه فصلی «مانیتور رهبری چین» گفت: «برای چین، ‘توازن راهبردی’ واقع‌بینانه‌ترین و مطلوب‌ترین نتیجه در آینده قابل پیش‌بینی است. صبر راهبردی، حفظ منابع و انعطاف‌پذیری تاکتیکی، عناصر کلیدی برای رسیدن به این توازن هستند.»

پکن در برخی جنبه‌ها، نوعی جنگ چریکی را دنبال می‌کند که از تحلیل هنری کیسینجر درباره ماهیت درگیری‌های نامتقارن الهام گرفته شده: «ارتش متعارف اگر پیروز نشود، می‌بازد؛ چریک اگر نبازد، پیروز است.»

یکی از ارکان کلیدی درس‌هایی که شی جین‌پینگ از فروپاشی شوروی گرفته، جنبه اقتصادی دارد: شوروی همه‌چیز را بر صنعت سنگین، انرژی و تسلیحات متمرکز کرده بود. پکن در مقابل، می‌کوشد همه‌چیز تولید کند تا اقتصاد خود را در برابر محدودیت‌های تجاری و فناوری آمریکا مقاوم سازد، در حالی که همچنان از اشتهای بازارهای جهانی به کالاهایش بهره‌برداری می‌کند.

رکن دیگر، ژئوپلیتیکی است: هدف جلوگیری از انزوای شوروی‌گونه است. این راهبرد شامل تضعیف اتحادهای آمریکا و ترویج آن چیزی است که پکن «چندجانبه‌گرایی» می‌نامد؛ حالتی که کشورها به جای انتخاب یک جناح، با چند قدرت جهانی همکاری می‌کنند.

عنصر کلیدی دیگر در این راهبرد، ادامه تقویت توان نظامی چین بدون ورود به یک رقابت تسلیحاتی پرهزینه با آمریکاست. بودجه رسمی دفاعی کشور طی سه سال گذشته با نرخ ثابتی در حدود ۷.۲٪ رشد کرده که از رشد اقتصادی کلی کشور بیشتر، اما همچنان کمتر از ۱.۵٪ تولید ناخالص داخلی چین است.

و مهم‌تر از همه، رکن اصلی این راهبرد، تقویت هرچه بیشتر کنترل حزب کمونیست بر تمام جنبه‌های جامعه است.

شی بارها از فروپاشی شوروی به‌عنوان درسی برای چین سخن گفته است. او در یک سخنرانی در پشت درهای بسته برای مقامات ارشد حزب در ژانویه ۲۰۱۳، اندکی پس از به دست گرفتن رهبری حزب گفت: «چرا اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید؟ چرا حزب کمونیست شوروی از هم پاشید؟ یکی از دلایل مهم، شدت رقابت در حوزه ایدئولوژیک بود.» ترجمه این حرف آن است که حزب نباید اجازه دهد اقتدارش به چالش کشیده شود.

نقطه عطف

چین تاریخ طولانی در مطالعه شوروی دارد. در سال ۱۹۵۳، سال تولد شی جین‌پینگ، مائو کمپینی را برای ترویج الگوی شوروی در نظام سیاسی، اقتصادی و نظامی چین آغاز کرد. پدر شی، شی ژونگ‌شون، از انقلابیون حزبی و مبارز در کنار مائو، در اواخر دهه ۱۹۵۰، زمانی که چین تقریباً فاقد صنعت بود، به مسکو رفت تا از تأسیسات صنعتی بازدید کرده و در مورد عملیات و فناوری آن‌ها بیاموزد.

این تجربه تأثیری عمیق بر دوران جوانی شی جین‌پینگ گذاشت و منجر به شکل‌گیری ستایشی ریشه‌دار از ارزش‌ها، تاریخ و فرهنگ شوروی در او شد. درون حزب، برخی این دلبستگی را «عقده روسیه» می‌نامیدند، که آن‌چنان ریشه‌دار بود که حتی سه دهه جدایی چین و شوروی نیز آن را از بین نبرد.

اما تا زمانی که شی جین‌پینگ در اواخر دهه ۲۰۰۰ به یک ستاره سیاسی نوظهور تبدیل شد، اتحاد جماهیر شوروی فروپاشیده بود و نگاهش تغییر کرده بود. او در مقام رئیس مدرسه مرکزی حزب، که آکادمی نخبگان حزبی است، فروپاشی شوروی را به‌عنوان عبرتی هشداردهنده معرفی می‌کرد و انحطاط ایدئولوژیک و از دست رفتن کنترل سیاسی را عوامل کلیدی این فروپاشی می‌دانست.

پس از به‌دست گرفتن قدرت در سال ۲۰۱۲، شی جین‌پینگ ساخت مستندی را درباره فروپاشی شوروی سفارش داد که میخائیل گورباچف، آخرین رهبر شوروی را به‌عنوان خائنی تصویر می‌کرد که حزب را رها کرد.

اما حتی آن زمان نیز تمرکز پکن در مطالعه جنگ سرد بر آن بود که چگونه از سرنوشتی مشابه اجتناب کند؛ نه اینکه چین را در قامت یک رقیب ابرقدرت برای آمریکا تصور کند.

نقطه عطف، جنگ تجاری دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ با چین در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ بود. شعار «آمریکا را دوباره عظیم کنیم» برای شی جین‌پینگ این پیام را داشت که آمریکا مصمم به حفظ برتری خود است. به گفته مشاوران چینی، رهبران چین که اغلب از اقدامات ترامپ غافلگیر می‌شدند، ارزیابی تازه‌ای از جنگ سرد آغاز کردند. تمرکز جدید این بود: چگونه باید با آمریکا وارد جنگ سرد شد و در نهایت پیروز بیرون آمد.

در سال ۲۰۲۰، وقتی همه‌گیری کووید-۱۹ روابط دوجانبه را تقریباً قطع کرد، شی جین‌پینگ نخستین گام بزرگ در راهبرد جدید جنگ سرد خود را برداشت: با برچسب مبهم «گردش دوگانه» — تولید داخلی آنچه مورد نیاز چین است و صدور کالا به خارج- او تلاشی فراگیر را برای محافظت بیشتر چین در برابر شوک‌های خارجی، به‌ویژه از جانب آمریکا، آغاز کرد.

هنگامی که جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، راهبردهای سختگیرانه ترامپ در قبال چین را ادامه داد، عزم شی جین‌پینگ برای پیشبرد یک نبرد فرسایشی با آمریکا جدی‌تر شد.

در همین دوران بود که پکن آشکارتر خواستار برخورد برابر با آمریکا شد و مهم‌تر اینکه روابط خود را با روسیه صمیمی‌تر کرد. در اوایل ۲۰۲۲، درست پیش از تهاجم روسیه به اوکراین، پکن و مسکو اعلام کردند که دوستی آن‌ها «بی‌مرز» است.

با این حال، شی جین‌پینگ مراقب بود که مسیر شوروی در تشکیل یک بلوک شرقی منزوی را تکرار نکند. در حالی که می‌دانست ممکن است ناگزیر به جدایی نسبی از آمریکا شود، تلاش می‌کرد چین را از بقیه جهان منزوی نکند، و همچنان آن را در اقتصاد جهانی، به‌ویژه در ارتباط با کشورهای کم‌درآمد، نگه دارد.

برای مقابله با اتهام‌هایی که می‌گوید چین با وام‌های استثماری کشورهایی مانند سری‌لانکا و زامبیا را در تله انداخته، شی جین‌پینگ و تیمش برنامه یک‌تریلیون‌دلاری «کمربند و جاده» را بازطراحی کرده‌اند تا وام‌دهی آن پایدارتر و قابل‌تحمل‌تر برای دریافت‌کنندگان شود.

ایوان مدیروس، مشاور ارشد سابق امنیت ملی در دولت اوباما و استاد دانشگاه جورج‌تاون می‌گوید: «سیاست‌های اقتصادی و دیپلماتیک چین همه با هدف آمادگی برای یک نبرد طولانی‌مدت با ایالات متحده طراحی شده‌اند.»

خرید زمان

به گفته مشاوران چینی، توصیه شی جین‌پینگ به ساختار حزبی، صبوری است؛ چرا که او معتقد است توازن قدرت جهانی ناگزیر به نفع چین تغییر خواهد کرد.

این آرامش حساب‌شده قرار است در تضاد با چیزی باشد که شی جین‌پینگ آن را آشفتگی آمریکا و مواضع متغیر دولت ترامپ در قبال چین می‌داند. در عرض چند ماه، کاخ سفید از اعمال فشار حداکثری تعرفه‌ای علیه چین و تلاش برای منزوی‌سازی دومین اقتصاد بزرگ جهان، به دنبال توافقی جامع با ارائه امتیازاتی از دو طرف رفته است.

پکن از این فضا به نفع خود بهره‌برداری می‌کند و شرایط رقابت آینده را به نفع خود تعریف می‌کند.

دولت ترامپ آژانس کمک‌های خارجی آمریکا را از کار انداخته و این فرصتی برای پکن ایجاد کرده تا در زمان رقابت ژئوپلیتیکی شدید، جای آن را بگیرد. و در حالی که آمریکا ویزای دانشجویان چینی را محدود کرده و برنامه‌هایی مانند صدای آمریکا را کاهش می‌دهد، دولت چین سفرهای رایگان و با تمامی هزینه‌های پرداخت‌شده را برای چهره‌های تأثیرگذار آمریکایی در فضای مجازی فراهم می‌کند به این امید که چهره‌ای «زیباتر» از چین به تصویر بکشند.

ای‌شو‌اسپید (IShowSpeed)، یک تولیدکننده محتوای آمریکایی با بیش از ۱۲۰ میلیون دنبال‌کننده در شبکه‌های اجتماعی، با سفر ۱۰روزه خود به چین در ماه آوریل، یک پیروزی در حوزه قدرت  نرم‌ برای پکن به ارمغان آورد. ویدیوهای پربیننده او که در آن از قطارهای پرسرعت و خودروهای برقی فراگیر چین شگفت‌زده شده بود، به پدیده‌ای جهانی تبدیل شد.

پکن علاوه بر مذاکرات تجاری، خواهان احیای نوعی «گفت‌وگوی» مداوم با واشینگتن است-چیزی که آمریکا آن را اتلاف وقت می‌داند. برای شی جین‌پینگ، این ابزاری برای خرید زمان است.
مینشین پی از کالج کلیرمانت مک‌کنا می‌گوید: «آن‌ها کاملاً قصد دارند بازی را طولانی کرده و سخت‌گیرانه بازی کنند.»

اینکه آیا چین بتواند در راهبرد خود پیروز شود، هنوز قطعی نیست.

سیاست‌های شی برای ارتقای رقابت قدرت‌های بزرگ، می‌تواند مشکلات اقتصادی چین را تشدید کند. کنترل شدید حزبی فعالیت‌های بخش خصوصی را سرکوب کرده و سیاست تولید همه‌چیز، به‌ویژه، به چرخه‌ای فزاینده از رکود تورمی منجر شده است.

با این حال، از دیدگاه شی جین‌پینگ، این‌ها هزینه‌هایی قابل‌تحمل برای رسیدن به هدف بلندمدت خسته کردن آمریکا هستند.

رابرت هورماتس، مشاور اقتصادی هنری کیسینجر در دهه ۱۹۷۰ می‌گوید: «هدف شی جین‌پینگ، دستیابی به برتری فناوری و ایفای نقشی مؤثرتر در این رقابت بلندمدت است.»